Чоон-Хемчик кожууннун Архивинин 70 чылдаан юбилейи
ЧООН-ХЕМЧИК КОЖУУННУН АРХИВИ 70 ЧЫЛДААН.
Кандыг-даа чоннарнын артык унелиг, ортээ турбас эртине байлаа – торээн черинин тоогузу, торел-болук аймаа, тоогунун барымдаалары болур саавыырлар. Олар эрткен тоогуну, ундезин культураны танып билип алырынга эн-не беримчелиг болгаш эгээртинмес байлак шыгжамыры. Ук шыгжамырны, байлак ончуну уе-дуптен бээр камнап, кадагалап, салгалдан салгалче дамчыдып келген кижилер – архив ажылдакчылары, тоогуге ынактар болур. Чоон – Хемчик кожууну кончуг байлак тоогулуг. Ук тоогувустун кадагалакчызы, эмге чок хой саавыырларнын, бадыткалдарнын курлавыры болур Чоон-Хемчик кожуунувустун архиви богун 70 чыл оюн демдеглеп турар.
Чер-чурттун, аймак - чоннун тоогузун чон боду тургузар. Ада – огбелеривистин тоогулуг бадыткалдарын, документ – саавыырларын эки кадагалап камгалап артырып алганывыстын туннелинде чонувустун, чуртувустун шын тоогузу тургустунар. Даа кожууннун 250 чыл оюн демдеглеп тура, 2015 чылдын апрель 29-та бо хуралдаар залга «Даа кожууннун тоогу болгаш культуранын чугула айтырыглары» деп эртем-практиктиг конференциязын эртиргенинин туннелинде «Тоогуге даянмышаан – келир уеже» деп номну кожуунувус чагыргазы, тоогуге ынактар тургускан. Кожуунувустун тоогу шыгжамыры – архив богун 70 чыл болуп турар оюнда тоогуге ынактар аразында эртем-практиктиг конференцияны кылып «Тоогу – мээн чурээмде» деп адап алганы анаа эвес. Богунгу конференциявыста хой илеткелдер дужааттынган, ол дээрге чонувустун чер-чурт тоогузунге улуг сонуургалын, хундуткелин илередип турары-дыр.
Тыва Республиканын Дээди Хуралынын (Парламентизинин) депутады Донгак Александра Хаяевна,
Тыва Республиканын куруне архивинин директору Мунге Белекмаа Владимировна, Тыва Республиканын Культура яамызынын архив секторунун эргелекчизи Сандак Белекмаа Юрьевна Чадаана хоорайда хой-ниити организацияларынын толээлери аалчылар бооп киришкеннер. Юбилейни эртирип турар организастыг комитет кежигуннери илеткелдерни номчуп танышкаш, чамдыызын чон мурнунче чырыдып ундурер деп туннээн. Бо бердинген илеткелдер Тыва Республиканын Культура яамызында эксперт комиссиязынга бадылаткан соонда , куруне шыгжамырынын фондузу кылдыр кирер.
Эртем-практиктиг конференциянын илеткелдерин моорей хевирлиг кылып алган болгаш илеткелдерни унелеп, туннээр комиссия кежигуннерин тургускан. Олар дээрге Куулар Татьяна Маннай-ооловна, кожууннун ажаалда-тежээлде килдизинин начальниги, тыва дыл болгаш чогаал башкызы, Россия Федерациязынын ооредилгезинин тергиини, Тыва Республиканын Ооредилгезинин алдарлыг ажылдакчызы, Чоон-Хемчик кожууннун хундулуг хамаатызы, Нассык-оол Кара Танайевна –куш- ажылдын хоочуну, Монгуш Вячеслав Сундуй-оолович - Тыва Республиканын национал музейинин Чоон-Хемчик кожуунда Монгуш Буян-Бадыргы аттыг чурт-шинчилел салбырынын эргелекчизи. Ол ышкаш дыка хой албан черлери боттарынын ажылдап турар коллективтеринин тоогузун чырыткан альбомнарны, хана солуннарны болгаш булуннарны бараалгатканнар.
«Чадаананын Устуу хурээзи» деп илеткелди Монгуш Буян-Бадыргы аттыг музей салбырнын эргелекчизи, Буян-Бадыргы огбевистин уйнуу болур Монгуш Вячеслав Сундуй-оолович , Чоон-Хемчик кожуунга топ кожуун эмнелгезинин тургустунганы деп илеткелди «Чоон-Хемчик кожуун муниципалдар аразында топтун кадрлар талазы-биле специализи Донгак Аяна Дадар-ооловна, Чоон-Хемчикке улусчу чогаадылганын тоогузу» деп материалды Тыва Республиканын культуразынын алдарлыг ажылдакчызы , Куш-ажылдын хоочуну Балчыырак Зоя Кертик-ооловна;
«Баян-Тала сумузунун тоогузу» деп илеткелди Баян-Тала ортумак школазынын тыва дыл болгаш чогаал башкызы Кужугет Шончалай Ивановна, «Лопсан Куулар – Соруктуг Маадыр» деп темалыг илеткелди Баян-Тала ортумак школазынын тыва дыл болгаш чогаал башкызы Ондар Аяна Монгеевна, «Шымбай-оол кешпи». Монгуш Айлана Монгеевна, Баян-Тала ортумак школазынын эге класс башкызы, «Ог-дуган хурээлернин тоогузу» деп илеткелди Чадаананын №2 ортумак школазынын социал-педагог башкызы Тулуш Чечена Сугдер-ооловна болгаш «Мээн кудумчум тоогузу» деп, Чадаанада амгы Сарыглар
Часкал аттыг мурнунда орус чанчын Александр Васильевич Суворов аттыг кудумчунун дугайында илеткелди Чадаананын №2 ортумак школазынын социал-педагог башкызы Ойнарова Урана Сугдер-ооловна кылганнар.
Чоон-Хемчик кожууннун архив эргелекчизи Светлана Дамба-Доржуевна Кара-Салга Тыва Республиканын Дээди Хуралынын хундулел бижии болгаш оске-даа белектерни, суй-белектерни чалаткан аалчылар болгаш конференцияга киришкеннер тыпсып, байыр чедиргеннер.
